Waarom wil ik een warmtepomp?

Eneco stadsverwarming is 212 euro per maand duurder dan full electric warmtepomp verwarmen. Dat is 38.160 euro over 15 jaar! Stadswarmte in mijn wijk Vathorst is 100% gasgestookt en de gemeente heeft geen plannen om dat te verduurzamen. Belasting op gas gaat elk jaar omhoog terwijl die op elektriciteit omlaag gaat. De gemiddelde elektriciteitsprijs gaat bovendien omlaag omdat in 2040 de duurzaam opgewekte stroom rond de Noordzee is verdubbeld. De gasprijs heeft nog invloed op de elektriciteitsprijs maar die zal niet meer plots gigantisch omhooggaan omdat we sinds 2022 een nieuwe LNG-terminal in Groningen hebben. We willen verduurzamen en het huis wordt meer waard.

Wat zijn de kosten van Eneco stadsverwarming?

In 2021, in de corona tijd was het 72 GJ per jaar. In 2022 toen de Oekraine oorlog begon en de gasprijs gigantisch steeg heb we het verbruik gereduceerd naar 40 GJ, en in 2023 zelfs naar 33 GJ, simpelweg door minder lang en op lagere temperatuur te verwarmen De verwachtte energiekosten voor 2024 is 50GJ*45euro + 607 vastrecht + 32 meterkosten + 146 afleverset, totaal 3035 euro ex BTW, 3672 euro incl BTW per jaar (gemiddeld 306 euro maand). Stadsverwarming uit bedrijf nemen (warmteafleverset en warmtemeter worden verwijderd) kost 423 euro.

Welke energielabel heeft ons huis?

Woningwaarde gaat omhoog met 1.5% per stap in energie label. Dat is ongeveer €10.000. Ons huis komt uit 2005 en heeft energielabel A, HR++ beglazing en zonnepanelen. Volgens verbeterjehuis.nl is de isolatie van mijn huis goed en we kunnen we zonder verdere isolatie aan de slag met verbeteringen voor ventilatie en verwarming. De isolatie is geschikt voor een volledig elektrische warmtepomp. Volgens https://www.verbeterjehuis.nl/energiesubsidiewijzer/ is er 3000-4000 euro subsidie beschikbaar voor isolatie en warmtepomp

Wat voor ventilatie hebben we?

We hebben mechanische ventilatie (MV) type C, dat betekent aanvoer door raamroosters en centrale afvoer op zolder. Onze mechanische ventilatie heeft met drie standen 8/19/48W dat kost niet veel stroom, maar kan wel tot 3kW aan warmte naar buiten afvoeren. Die kan je vervangen worden door een MV met CO2 en vochtsturing (400 euro), zou tot 70% zuiniger zijn, omdat die alleen extra ventileert wanneer dat nodig is. Dus dan hoeft de warmtepomp een minder groot vermogen te hebben. Andere optie is ventilatie met warmteterugwinning (balansventilatie) dan moet je naar elke slaapkamer en woonkamer aanvoerbuizen aanleggen, dat schijnt 6-10k euro te kosten en doe je alleen bij grote renovatie. Ik besloot de MV doos in de toekomst te gaan vervangen.

Welke vermogen heeft mijn warmtepomp nodig? 

Daarvoor kan je een warmteverliesberekening doen. Dat is heel veel werk om te doen. Deze online tool berekend dat met HR++ glas en mechanische ventilatie met CO2/vochtsensor een vermogen van 8.7kW (5.42kW transmissie+ 3.29kW ventilatie) nodig is. Deze website berekend 60W*167m2 10.0kW. Ik vond hier een vuistregel 1550m3 * 5 = 7.8kW. In totaal hebben drie installateurs geschat dat ik een warmtepomp van ongeveer 8kW nodig heb. 

Wat is de terugverdientijd van mijn warmtepomp?

Ik had een offerte van Schimmeltechniek voor een grondgebonden en een lucht-water warmtepomp gekregen. Eigen berekening van Total Cost of Ownership met prijzen van Schimmeltechniek laat zien dat t.o.v. van stadswarmte, de lucht-water warmtepomp (WP) zich na 6 jaar terugverdiend en een grondgebonden WP na 11 jaar. Pas na 66 jaar is de grondgebonden WP goedkoper dan de lucht WP.  Voor het verschil in aanschafprijs (18.000 euro) kan je het huis 12 jaar verwarmen.

Wat is het verwachtte stroomverbruik van mijn warmtepomp

Deze rekenhulp op de website van het CBS  geeft 1 gigajoule (GJ) = 30 m3 aardgas = 278 kWh. Dus 50 GJ * 278 kWh = 13.900 kWh warmte. Met een geschatte SCOP van 4.1 geeft dat 13.900kWh / COP4.1 = 3390kWh electriciteitsverbruik. Dat  kost me dan 0.33 euro * 3390 kWh = 1118 euro per jaar. Warmtenet is 3 keer zo duur, 3672 euro per jaar.

Wat is mijn electriciteitsverbruik en opwek?

Ik heb 20 zonnepanelen die 5750 kWh opwekken, het huishoudelijkverbruik is 3000 kWh, de electrische auto is 2300 kWh en de warmtepomp 3700 kWh. Ik ga niet meer zonnepanelen plaatsen, want het dak ligt al vol, en salderen gaat verdwijnen. Vanwege groeiend aandeel groene stroom zal de stroomprijs verder dalen, maar ook sterk variëren. We krijgen in de toekomst dynamische prijzen (gemiddeld goedkoper) en we gaan slimmer gebruik maken van elders opgewekte zon en windenergie, dus aanschaffen van eigen zonnepanelen is niet meer nodig. 

Wat kost vloerverwarming?

Vloerverwarming verwarmt erg efficient vanwege de lagere temperatuur, je hebt geen radiatoren voor het raam en een mooier uitzicht. Onze woonkamer en keuken hebben een prachtige 53m2 eikenvloer van 22mm dik, waarschijnlijk zit het verlijmd en kan het niet teruggeplaatst worden. Invrezen vloerverwarming kost 3000 euro, en er gaan 16mm buizen in de vloer. Bovendien komt er nog een 4150 euro gietvloer eroverheen dus het wordt 7240 euro., Dat is ook duur en het is zonde om een mooie houten vloer in de container te gooien. Er is ook een alternatief voor invrezen en dat is een WARP vloer erbovenop leggen, die is 15mm hoog, een heeft 10mm dunne buizen en ik kreeg een offerte van 7100 euro, dus het is niet eens goedkoper. In beide gevallen moet je een week boven leven omdat de vloer moet drogen. 

Kan ik ook mijn convectoren upgraden?

Dat kost ~5000 euro, het is simpel uit te voeren, en ik behoud mijn eikenhoutenvloer. Ik heb al Jaga lage temperatuur convectoren. Ik zou die kunnen voorzien van een SpeedComfort ventilatorsetje maar die verhoogt het vermogen met maar 30-50%. Er zijn ook Jaga Hybrid convectoren met fans en die kan 250% vermogen uit hetzelfde formaat krijgen. 

Benodigd vermogen woonkamer/keuken vuistregel 6mx8mx2.5m*45-60W= 5400-7200W@75C. Dat klopt wel redelijk want het hele huis is 8kW.

Ik had

Samen 7000W@75C dus klopt wel ongeveer

Stel die vervang ik door door nieuwe Jaga Hybrid convectoren met fans

Dat is samen 6600W@45C, dat is voldoende voor de woonkamer/keuken (het hele huis is 8kW). Ik besloot om alleen de convectoren in de woonkamer/keuken te vervangen en niet op de slaapkamers want die zijn 's winters al 16 graden als beneden de verwarming aan staat. Op zolder heb ik nog een werkkamer die ook 20 graden moet kunnen worden en ik besloot dat ik daar in de toekomst met radiatorboosters aan de slag zou gaan.

Wat wordt de stooklijn met nieuwe convectoren?

Als het buiten -10C is moet ik het nog warm hebben. De nieuwe Jaga Hybrid convectoren leveren voldoende vermogen bij 45C CV temperatuur. Als het buiten +20C is, moet aanvoerwater iets hoger zijn, dus 30C (afhankelijk van radiator: 5C delta t voor lage temperatuur zoals vloerwerwarming en 10-20 voor traditionele radiatoren). Ik stel hem in op 45C en 30C bij buitentemperaturen van resp. -10C en 20C. 

Buffervatgrootte berekenen

Een buffervat is nodig als je CV systeem onvoldoende thermische massa heeft. Een buffrvat reduceert frequent in en uitschakelen, dat heet pendelen en daarmee vergroot je de levensduur van de warmtepomp. Bij het ontdooien van de buitenunit wordt er warmte uit de buffer gebruikt en wordt het huis niet kouder. Vloerverwarming heeft al een grote thermische massa en maar er wordt toch vaak een buffer gebruikt zodat de vloer niet plots koud wordt. Dus buffer is nodig voor comfort. Vuistregel is 10l per kW vermogen van de warmtepomp. 10l*9kW=90l. Je kiest een slag groter dus 100l. 

Boilergrootte berekenen 

De warmtepomp is het efficientst bij een kleine temperatuurverhoging. Vaak wordt de boiler op 50 graden gezet. Voor 10l douchewater van 38C meng je 7l boilerwater van 50C met 3l leidingwater van 10C. Een zuinige douchekop is 6l/min, een normale 10l/min, een regendouche is 20l per minuut.  Douchen is 6l/m*9min=54l @38C. Dan heb je dus 54/10*7=38l boilerwater pp nodig. Dit is een vuistregel van Schimmeltechniek geloof ik, 4p*38l+35l voor bad*1.2=224liter. Je kiest een slag groter 300l. Mocht capaciteit te laag zijn moet je eerst een zuinige douchekop nemen en dan pas de boilertemperatuur verhogen ten koste van efficiëntie. Liefst RVS boilervat want dan hoef je niet steeds de anodes te vervangen, gaat langer mee. Neem ook een boiler speciaal voor warmtepompen want die heeft een extra grote warmtewisselaar voor lage temperatuur.

Lucht-water warmtepomp en geluid

Heeft een buitenunit met fan, staat in weer en wind, werkt het hardst bij grote kou. Kan prima op dak, geluid is niet heel spannend volgens Schimmeltechniek, de fan draait heel rustig, compressor maakt ook geluid en het kan trillen/resoneren. Het moet voldoen aan wettelijk 45 dbA overdag en 40 dBA in de nacht op de erfgrens met de buren. Ter vergelijking 50dBA is een rustige woonwijk overdag. 40dBA is een stil kantoor of een slaapkamer. Geluid neemt af met 6dBA per meter op de grond of 3dbA per meter op de grond bij een muur. Dus een 54dBA warmtepomp op 4 meter is ongeveer 37dbA. Mocht er geluidsoverlast zijn moet je eerst je systeem optimaal instellen, stooklijn goed, CV flow rate goed, delta t goed, en je afgifte systeem waterzijdig inregelen en pas daarna moet je denken aan een stillere nachtstand (reduceert compressor frequentie en dus vermogen), en dan pas een scherm (-3dB) of kap (-9dB) plaatsen. Ik hoorde pas ook dat vanaf Januari 2024 dat de installateur verantwoordelijk is voor het geluid van de WP, dus als de buren klagen dan bel je de installateur. 

Grondgebonden warmtepomp

De grondbron kan onder de oprit onzichtbaar verstopt worden. Maakt helemaal geen geluid. De bodem wordt elk jaar iets kouder, want je verwarmt je huis gedurende 9 maanden en je hebt maar 2 maanden om het huis te koelen en daarmee je bodem weer wat op te warmen, dat heet brondladen, dat MOET om je bron te behouden. Installateurs moeten een berekening maken voor minimaal 25 jaar. Schimmeltechniek rekent 40 jaar. Als de grond te koud is geworden maak je een nieuwe bron onder iets andere hoek. De koude blijft maar 1 meter rond de boring hangen, dus als je iets schuin boort heb je er al geen last meer van. Werkt met circulatiepomp continue 25W. Je mag max 30C terug de bodem instoppen, dus niet actief bodemverwarmen bij negatieve stroomprijzen. Huis koelen met max 18 graden anders krijg je condens op radiatoren. Koelen merk je goed, niet als airco maar 5-7C koeler dan buiten. Voor regenereren is het noodzakelijk dat de convectoren op lage temperatuur werken of dat je vloerverwarming hebt. Deze Kaart laat zien dat de bodemgeschiktheid voor een bodemwarmtewisselaar in mijn wijk Vathorst zeer goed is.

PVT water-water warmtepomp

Geen geluid. Bestaande zonnepanelen ombouwen kan niet. Werkt alleen met lage temperatuur dus je hebt echt vloerverwarming nodig. Heeft 6-10 PVT panelen nodig. Ons hoge dak is vrijwel onmogelijk voor ze, dus dan moet het op de garage, maar die is te klein en heeft last van schaduw van het huis. Niet aan te raden. https://www.qsilence.com/, quickscan geeft meteen aan dat het ALLEEN met vloerverwarming werkt. 

Global Warming Potential (GWP)

De GWP geeft de broeikaswerking van gassen aan.

CO2

R290 (propaan)

R32

R410

GWP

1

3

675

2088

R290 heeft hogere COP dan R32 en R410. R410 en R32 verdwijnen, propaan is de toekomst. Ik wil R290 propaan.

Voor/nadelen verschillende types verwarming

Vergelijken van COPs en geluid van verschillende warmtepompen

Vergelijk installateurs

Wat heb ik gekozen

Wat heeft onze warmtepomp gekost?

Totaal 25k euro

Plaatsing warmtepomp

Het begon op maandag 12 februari 2024, in de ochtend kwam Stedin de stadswarmte afsluiten. Ik had 4 electrische kacheltjes geleend om het warm te houden. Schimmeltechniek begon meteen met de electrische boiler aan te sluiten zodat we de volgende ochtend weer konden douchen. Dat is nou comfort. 

De binnenunit staat in de garage en werd met buizen en kabels door de kruipruimte op de water en CV aansluiting in de meterkast aangesloten. Best een grote binnenunit, vind ik. De grote tank is het 300l boilervat en de kleine is de 100l buffer.
en de buitenunit staat er rechtboven op het dak

Op de vierde dag werkte de warmtepomp en kreeg ik uitleg over de werking. Een dag later klaagden de buren over geluid, ik mat ook 70dBA op het rooster, en heeft Schimmeltechniek eerst op afstand en later bij mij thuis verdere instellingen gemaakt. In de weken daarna wilde ik nog graag de de buizen isoleren, en dat kon ik makkelijk zelf doen. 

In de weken erna maakte Schimmeltechniek op afstand verdere instellingen om de warmtepomp comfortabel en efficient te maken. Ik heb de warmtepomp ingesteld dat die elke middag tussen 14 en 17 uur op het warmste moment van de dag de boiler verwarmt en ook maar tot 46 graden. Mocht het zo zijn dat de kinderen 's avonds in bad gaan en wij allebei gesport hebben, dan hebben we 's ochtends onvoldoende warm water. Daarom mag de WP ook 's nachts de boiler naar 42 graden verwarmen, dan is er genoeg warm water om in de ochtend te douchen. Tevens heb ik het wekelijks sterilisatiepogramma met het COP1 verwarmingsspiraal uitgezet, in plaats daarvan gebruik ik dus de warmtepomp met COP4 om de boiler naar 60 graden te brengen. Dit is een R290 propaan hoge temperatuur warmtepomp dus die kan zelf tot 75 graden als dat moet.

Plaatsing Jaga Hybrids

In April 2024 werden de oude Jaga LTV convectoren vervangen door de nieuwe Jaga Hybrids met ventilatoren. Dat duurde 1 dag. Omdat deze convectoren stroom nodig hebben werd er in de meterkast een nieuwe groep aangelegd en de kabels lopen door mijn kruipruimte en komen bij de Jaga's weer boven de vloer. In de poten van de Jagas werden onzichtbaar stopkontakten aangelegd voor de 24V adapters. Ik heb Schimmeltechniek gevraagd de nieuwe Jagas niet op de houten vloer maar op het beton te plaatsen dus ze hebben nette gaten in mijn vloer gezaagd.

Na installatie werd het afgiftesysteem in mijn hele huis door Schimmeltechniek ingeregeld door de WP op vol vermogen te zetten en met twee sensoren het temperatuurverval op de convectoren te meten. De nieuwe Jaga's werden op 5 graden verval ingesteld. In alle andere vertrekken werden de oude radiatoren op, ik geloof, 10 graden verval ingesteld.

In de WP werd het systeemtemperatuurverval ingesteld op 10 graden verval zodat die de flow kan reduceren als dat verval bereikt is. De maximale flow stond op standaard op 20l/min, geloof ik, en die werd gereduceerd to 12l/min omdat ik vond dat de buizen wel erg suisten. 

Mijn ervaring met de Jaga Hybrids: 

Daarna heb ik wel samen met een timmerman de gaten in de vloer met echt eikenhout herstelt.

Koelen met een warmtepomp

In het begin liep er 6 graden water doorheen het koelde fantastisch, buiten was het 29 graden en binnen 21 graden, alleen lagen er na een paar uur lagen er condensplasjes onder de radiatoren.

Schimmeltechniek heeft daarna de aanvoertemperatuur op afstand veranderd naar 18 graden. Sindsdien geen plasjes meer. Het is lastig koelen tot 20 graden, maar als het buiten 30 graden is kan je het binnen wel naar 25 brengen. Overigens voor koelen moeten de fans op de hoogste stand en dan is het geluid wel erg aanwezig. 

Radiator op mijn werkkamer

Nu er niet meer 75 graden maar maximaal 45 graden door de CV leidingen loopt wil het op mijn werkkamer onvoldoende warm worden. Immers het afgiftevermogen is ruim 3x zo klein geworden. Ik heb Heatfan en Speedcomfort radiatorboosterkitjes geprobeerd op mijn type11 radiator. Je merkt echt veel meer warmte in de kamer, maar ze passen niet op mijn type11 radiator want die hangt te dicht tegen de muur. Het zijn maar 6cm fans en ik vond het geluid ook te storend dus ik heb ze teruggestuurd. 

Ik besloot om mijn 160x60cm type11 radiator te laten vervangen door een 180x60cm type22 en die heeft 2x zo groot vermogen, maar dat is nog niet 3 keer. In November 2024 heb ik zelf radiatorboosters gemaakt met vijftien Arctic P8 PWM PST fans van 80mm en 25mm dik, zwart montageband, M4 10mm bouten en moeren tie-wraps en tochtstrip van de Action. Die tochtstrip is echt geniaal, het klemt de fans stevig vast en het is super simpel te plaatsen. 

Het wordt bestuurd door een HeatBooster controller, die gebruikt twee temperatuursensoren en kan met PWM de fans langzaam laten draaien en met slimme software kan je de fans heel nauwkeurig aansturen en alle temperaturen via de webinterface instellen en bekijken. Het wordt gevoed door een 12V 3A adapter. Geluid is 38dBA, dus nauwelijks te horen. 

Ik gebruikte eerder de HeatFan Touch Controller, zonder PWM, maar die schakelde niet op de juiste temperatuur en de fans draaiden harder dan nodig. 

Omdat de 25mm dike fans net onder de radiator uitkomen heb ik een witte sierstrip met magneettape onderaan geplakt. 

Performance

Het gaat natuurlijk over de performance als het vriest, en mijn warmtepomp is pas 15 februari 2024 aangezet, het was hooguit eens -4 graden, dus ik heb daar geen goede cijfers over. Maar van 15 februari 2024 tot 1 jan 2025 is de totale COP 4.7. In April 2024 waren de nieuwe Jaga hybrid convectoren met fans geplaatst en ik denk dat dat ook erg de efficientie heeft verhoogt doordat het afgifte systeem in de woonkamer/kamer een 2.5x zo groot afgiftevermogen kreeg. Van 15 februari 2024 tot 1 jan 2025 was het totaal verbruik 2261 kWh dus ik kom zeer waarschijnlijk uit op 3200kWh/jaar  uitkom en dat is net onder de verwachtte 3390kWh, dus hij doet het goed! 

Mechanische ventilatie

In November 2024 heb ik de MV vervangen door een Itho Daalderop Optima Inside, met ingebouwde vochtigheid and CO2 sensor, het kosste me 336 euro en een halve dag. Omdat deze alleen extra ventileert als er extra vraag is hoop ik dat er minder warmte naar buiten verdwijnt en mijn warmtepomp minder energie vebruikt.